İLETİŞİM, DİL VE KÜLTÜR
1. İletişim
2. İnsan İletişim ve Dil İlişkisi
3. Dil-Kültür İlişkisi
ÖZET
TEST I
BU BÖLÜMÜN AMAÇLARI
Bu ünitenin sonucunda;
* İletişimin gerekliliğini ve özelliğini kavrayacak,
* İnsan, iletişim ve dil ilişkisini belirleyecek,
* Dil- kültür ilişkisini belirleyeceksiniz.
NASIL ÇALIŞMALIYIZ?
* Bu ünitede yer alan metinleri dikkatle okuyunuz.
* Hazırlık bölümlerindeki sorularla ilgili gerekli araştırmaları yapınız.
* Anlamını bilmediğiniz sözcüklerin ve kavramların karşılıklarını sözlükten bulunuz.
* Size yöneltilen soruları cevaplayınız.
* Öğrenmede zorluk çekiyorsanız yazarak çalışınız.
* Üniteyi kavramadan diğer üniteye geçmeyiniz.
ÜNİTE I
İLETŞİM, DİL VE KÜLTÜR
1. İLETİŞİM
HAZIRLIK
İnsanlar duygu, düşünce ve isteklerini karşı tarafa ne tür
araçlarla iletirler?
araçlarla iletirler?
AÇIKLAMALAR
Hiçbir şey yazmadan, okumadan ya da herhangi bir şey yapmadan bir süre
bekleyiniz. Bu hâle ne kadar katlanabilirsiniz?
Kuşkusuz sosyal bir çevre içerisinde yaşayan insan çevresindeki varlıklarla iletişim
kurmak zorundadır. İnsan çevresindekilerle konuşmak, onlardan bir bilgi almak, bilgi
vermek ihtiyacı duyar ve bunun için de iletişim kurar.
Peki iletişim nedir?
Duygu, düşünce ve isteklerin yazı, konuşma ve görsel- işitsel araçlarla iletilmesine iletişim denir.
İletişim, ilk çağlardan günümüze gelinceye kadar pek çok aşamalardan geçmiştir. İlkel insanlar birtakım sesler çıkararak, işaretleşerek iletişim kurmuşlardır. Hatta ilkel kabilelerin ateş yakarak, duman çıkartarak kendi aralarında iletişim kurdukları bilinir.
Günümüzde ise trafik işaretleri ile parti, dernek vakıf vb. kullandıkları flama, amblem, sembol gibi işaretler birer iletişim aracıdır. Ancak bu araçlar sınırlı sayıdaki bireyler arasında iletişim sağlar. Radyo, televizyon telefon, faks, gazete, dergi vb. araçların hepsi birer iletişim aracıdır.
Ancak iletişimin en güçlü olanı dil ile yapılanıdır. Dille gerçekleştirilen iletişim resim, şekil, işaret ve vücut diliyle yapılan iletişimden daha güçlüdür. Bu bakımdan duygu, düşünce ve istekler dil ile aktarılır. İletişimin kurulmasında dört temel öge kullanılır. Duygu, düşünce ve isteğin aktarılmasında sözü söyleyen kişi kaynak, söylenen bir söz (mesaj, ileti), iletilen sözü alan alıcı ve bir de iletişimin yapıldığı iletişim aracı (ortam) vardır.
Bu kaynak, alıcı, ileti ve iletişim aracı (ortamdan) oluşan düzeneğe iletişim sistemi ya da bağlam adı verilir.
İletişim nedir? İletişimde hangi ögeler yer alır?
DİL VE ANLATIM 1
Bir şehrin planını inceleyiniz. Bu plan bir iletişim aracı olarak neler ifade eder? Bir resim, müzik ya da tiyatro sanatı iletişim aracı olarak kullanılır mı? Sanatçılar bu araçlardan nasıl yararlanırlar?
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
* İletişimde bulunması gereken ögeler nelerdir?
* İletişimde bağlamın önemi nedir?
* İletişimde gönderici, alıcı ve ileti arasındaki ilişkiyi söyleyiniz.
2. İNSAN, İLETŞİM VE DİL
HAZIRLIK
Dil ile iletişimin insanın yaşamındaki önemi nedir? Dil ile iletişim olmadan
insanlar yaşamlarını sürdürebilir mi?
AÇIKLAMALAR
İletişim aracı olan dilin bir geniş, bir de dar anlamı vardır. Geniş anlamıyla dil; insanlar arasında anlaşmayı sağlayan bir takım işaretleri (şema, bayrak, amblemden jest mimik, beden dili, müzik dili, raks dili ile trafik dili vb.) kapsayan bir sistemdir. Dar anlamda dil; insanların duygu, düşünce ve isteklerini karşısındakine aktarmak için kullandığı bir iletişim aracıdır. Bu bakımdan iletişim araçları içerisinde en etkili ve güçlü olanı dildir.
Geniş anlamlı dilin görülen, koklanan, işitilen bir dış yönü; bir de o nesnenin anlamı olan iç yönü vardır. Geniş anlamlı dilde dış yön ile iç yön birbirine sıkı sıkıya bağlıdır.
Dar anlamıyla kullanılan ve iletişim aracı olan dilin de bir ses ya da seslerin görülen
işaretleri; bir de o ses ve sesleri oluşturan işaretlerden çıkan anlam yönü vardır.
Ağaç sözcüğünde, a-ğ-a-ç seslerinin oluflturduğu bir dış yön; bir de, bir nesnenin
karşılığı olan, bir varlığı tanımlayan (ağacı tanımlayan) anlam yönü bulunmaktadır.
Ağaç denildiği zaman gözümüzün önüne elma, armut, çam, kavak vb. ağaçlardan biri
gelir. Bu bakımdan dilin görme, koklama, tat alma organlarıyla sıkı bir bağlantısı
bulunmaktadır.
Dil nedir tanımlayınız? Dilin dar ve geniş anlamları nelerdir?
Dil insanlara özgü bir iletişim aracıdır. Çevremizde gördüğümüz canlı varlıklar
birtakım sesler çıkartırlar. Örneğin köpekler havlayarak, koklayarak, kediler
miyavlayarak, atlar kişneyerek kendi aralarında anlaşırlar. İnsanlar ise kendi aralarında
konuşarak, yazarak iletişim kurarlar.
İnsan beyni, duyu organları yoluyla çevresinden edindiği izlenimleri kendi
içerisinde yoğurarak sese ve birtakım kavramlara dönüşürecek yapıya sahiptir.
Gerektiğinde çevreden edindiği izlenimleri ses ya da yazı ile çevresine aktarabilir.
Örneğin çiçek dediğimiz zaman ilk önce gözümüzün önüne birtakım çiçek türleri gelir.
Gül, papatya, karanfil, leylak vb. Beyin bunlar arasında bir ayırma ve çözümleme yapar.
Bu ayırma ve çözümlemeden sonra duygu, düşünce ve isteğini karşısındakine
konuşarak ya da yazarak anlatır.
Dilin en önemli niteliği toplumdaki insanlar arasında anlaşma sağlayan sosyal bir
kurum olmasıdır. Kendine göre birtakım yasaları vardır. İhtiyaçlar doğrultusunda yeni
sözcükler türetilir; kullanılan bazı sözcükler anlam kaymasına uğrar; kullanılmayanlar
da unutulup gider. Bu bakımdan dil canlı bir varlıktır.
Dil sayesinde toplumdaki bireyler bir araya gelir. Dil birliği, ulusal birliğin
oluşmasında önemli bir rol oynar. Dil; kültür, tarih, felsefe, gelenek ve görenekte birlik
sağlar.
Konfüçyüs'e göre dilin önemi büyüktür. Konfüçyüs’e sordular:
- Bir memleketi yönetmeye çağrılsaydınız yapacağınız ilk iş ne olurdu?
Büyük filozof şöyle cevap verdi:
- Hiç şüphesiz dili gözden geçirmekle işe başlardım.
Ve dinleyenlerin hayret dolu bakışları karşısında sözlerine devam etti.
- Dil kusurlu olursa, sözcükler düşünceyi iyi anlatamaz. Düşünce iyi anlatılmazsa,
yapılması gereken şeyler doğru yapılamaz. Ödevler gereği gibi yapılmazsa töre ve
kültür bozulur. Töre ve kültür bozulursa, adalet yanlış yola sapar. Adalet yoldan çıkarsa
şaşkınlık içine düşen halk ne yapacağını, işin nereye varacaını bilmez. İşte bunun
içindir ki, hiçbir şey dil kadar önemli değildir.
Dilin toplumsal niteliği nedir? Ulusal birliğin oluşmasındaki rolü nedir?
Dil bilgisi ve Bölümleri
Dil, bilimsel yöntemle incelenir. Dilin doğuşunu, gelişimini, seslerini, sözcük
yapılarını, sözcüklerin anlamını, sözcük köklerini ve cümle kuruluşunu inceleyen ve
bunları kurallara bağlayan bilim dalına dil bilgisi (gramer) denir.
Dil bilgisi şu bölümlere ayrılır:
a. Ses bilgisi (Fonetik): Dilin seslerini inceleyen bölümüne ses bilgisi denir.
b. Biçim bilgisi (Morfoloji): Sözcükleri biçim yönünden inceleyerek, kök ve eklerin
yapısını belirleyen bilim dalına biçim bilgisi denir.
c. Köken bilim (Etimoloji): Dildeki sözcükleri köken (çıkış) bakımından inceleyen
bilim dalına köken bilim denir.
d. Anlam bilim (Semantik): Sözcükleri anlam yönüyle inceleyen bilim dalına anlam
bilim denir.
e. Cümle bilgisi (Sentaks): Sözcüklerin birbiriyle olan ilişkilerini, cümledeki
görevlerini ve durumunu inceleyen bilim dalına cümle bilgisi denir.
Dil bilgisi hangi dallara ayrılır? Bunları tanımlayınız.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
* Dil - insan arasında nasıl bir ilişki vardır?
* Dil dışında ne tür iletişim araçları kullanılır?
* Dille yapılan iletişim ile diğer görsel iletişim araçlarıyla yapılan iletişim arasında
ne gibi farklılıklar vardır?
3. DİL- KÜLTÜR İLİŞKİSİ
HAZIRLIK
Dil ile kültür arasında nasıl bir ilişki vardır? Kültürel varlıklar genç kuşaklara nasıl
aktarılır? Bu aktarmada dilin rolü nedir? Araştırınız.
Yeri ve Önemi” ile ilişkilendiriniz.
Kültür nedir? Araştırınız.
AÇIKLAMALAR
Kültürün çeşitli tanımları yapılmaktadır. En genel anlamıyla kültür bir toplumun
maddi ve manevi alanda ortaya koyduğu tüm eserlerdir. Toplumların yaşam biçimleri,
gelenek-görenekleri, kullandıkları araç gereçleri, inançları, dili, sanat anlayışı vb.
kültürü oluşturur. Toplumlar yüzyıllar boyu maddi ve manevi alanda çok değerli
eserler üretmişlerdir. Bu eserler gelecek kuşaklara dil sayesinde aktarılır. Örneğin
islâmiyetten önceki döneme ait destan, koşuk, sağu, savlar, Orhun Yazıtları, Dede
Korkut Hikâyeleri, Yunus Emre’nin şiirleri dil sayesinde günümüze dek yaşamışlardır.
Günümüz gençleri o eserleri okuyarak o dönemle ilgili bilgi sahibi olabilirler. Bu
bilgilenme dil sayesinde olmaktadır. Bu bakımdan dil önemli bir kültür taşıyıcısıdır.
Dilin kültürle olan ilişkisini Mehmet Kaplan şöyle açıklamaktadır:
DİL VE KÜLTÜR
Ziya Gökalp, dili kültürün temel unsuru sayar. O, bu görüşünde haklıdır. Zira dil,
duygu ve düşüncenin âdeta kabıdır. Bir milletin bütün duygu ve düşünce hazinesi, dil
kabına veya kalıbına dökülür ve bu dil kabı ile yerden yere, nesilden nesile aktarılır.
Yazı, dilin sesini kaybeden bir vasıta olarak dilin bir parçasıdır. Fakat kültür, söz ile de
bir millet arasına yayılır.
Dil, kültürün temeli olduğuna göre, bir milletin dil ile ifade ettiği sözlü, yazılı her
şey kültür kavramına girer. Sabahtan akşama kadar evde, sokakta, çarşıda, iş yerinde
konuşan halk, farkında olmadan dil tarlasını eker biçer. Dilin duygu ve düşünce ile
dolmasının sebebi, günlük hayata çok yakın olmasıdır.
Aslında dili yaratan hayat, daha doğrusu sosyal hayattır. Anne çocuğuna bir
oyuncak verir. “Bak sana otomobil getirdim.” der. Böylece çocuk, oyuncak otomobil ile
beraber “otomobil” kelimesini öğrenir. Fakat dil her zaman böyle bir eşya gösterilerek
öğrenilmez. Bebek, etrafında manasını anlamadığı birtakım sesler duyar. Zamanla
onların bir şeye tekabül ettiğini öğrenir.
Dil deyince, konuşulan ve yazılan bütün kelime ve cümleleri anlamak lazımdır.
Halk günlük hayatında kelimeleri menşelerine göre ayırmaz. Onu ilgilendiren,
kelimelerin manası, işe yaramasıdır. Bir bakkal dükkanında on dakika oturup halkı
dinleyerek hangi kelimeleri kullandığını tespit edebilirsiniz.
Mehmet KAPLAN
Bir ülke sınırları içerisinde dil farklı biçimlerde kullanılabilir. Bu farklılığın başında
konuşma dili ile yazı dili gelir.
Konuşma dili: Günlük yaşamda, evde, sokakta, çarşı pazarda kullanılan dile
konuşma dili denir. Konuşma dilinde el, yüz ve vücut hareketlerine, ses tonuna,
vurguya ve tonlamaya dikkat edilir. Yani bu ögeler konuşmada sözün anlatım gücünü
etkiler. Konuşma dili işitme duyumuza hitap eder.
Konuşma dili kşlilerin kültür düzeylerine ve bölgeden bölgeye farklılıklar gösterir.
Okuma yazma oranı düştükçe dili kullanmada yöresel özellikler çoğalır. Böylece
konuşmada ağız, şive ve lehçe farklılıkları görülür. Bu farklılaşmada yöresel konuşma
biçimlerinden biri yazı dili olarak kabul edilir. Bugün Türkiye’de İstanbul ağzı yazı dili
olarak kullanılmakadır. Çünkü İstanbul yüzyıllardan beri Osmanlı İmparatorluğu’na
başkentlik yapmış bir kentimizdir. İnsanlar yüzyıllardan beri imparatorluğun pek çok
yöresinden buraya göç etmişler ve işleyip geliştirerek güzel bir dil oluşturmuşlardır.
Dil nasıl farklılıklar gösterir? Konuşma ve yazı dili ne demektir?
Dillerde coğrafya ve toplumsal ayrılıklar nedeniyle farklılaşmalar olur. Sözcükler,
bölgeden bölgeye farklı biçimlerde söylenir. Bu farklılaşmadan lehçeler meydana gelir:
Çağatay lehçesi, Azeri lehçesi, Anadolu lehçesi gibi. Bir lehçeye bağlı kentler,
ilçeler ve hatta köyler arasında dahi söyleyiş farklılıkları görülür. Bu farklılıklardan
şiveler, ağızlar oluşur. Örneğin,
- Ben söyliyemem, becelliyemem.
- Bi sene İskenderiye’de yesir kaldım.
- Babamnan sokâ gidicam.
- Napacan? vb.
Yazı dili: Yazı dili resmî yazışmalarda, gazete ve dergi yazılarında kullanılan dildir.
Yazı dili görme duyusuna hitap eder. Yazı dilinde noktalama işaretlerine ve yazım
kurallarına dikkat edilir. Konuşma diline göre uzun cümleler kullanılır.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
* Dille kültür arasındaki ilişkiyi söyleyiniz.
* Kullanımda ortaya çıkan dil türleri nelerdir? Yazı dili, konuşma dili ne demektir?
* Dillerde coğrafya ve toplumsal yapıya bağlı olarak ne gibi ayrılıklar görülür?
ÖZET
Duygu, düşünce ve isteklerin anlaşılması için yazı, konuşma, görsel ve işitsel
araçlarla iletilmesine iletişim denir. İletişimin kurulmasında dört temel öge kullanılır.
Sözü söyleyen kişi kaynak, söylenen söz (mesaj, ileti), sözü alan bir alıcı ve iletişimin
kurulduğu ortam vardır.
İletişimin en güçlü olanı dille yapılan iletişimdir. Dil; duygu, düşünce ve istekleri
karşımızdaki kişiye aktarmak için kullandığımız bir iletişim aracıdır. Dil insanlara özgü
bir iletişim aracıdır. Doğadaki canlılar birtakım sesler çıkartarak anlaşırlar. İnsanlar da
kendi aralarında konuşarak, yazarak iletişim kurarlar.
Dilin kültürle güçlü bir ilişkisi vardır. Bir toplumun maddî ve manevî alanda ortaya
koyduğu eserlerin tümüne kültür denir. Kültürel varlıklar dil sayesinde aktarılır. Bir
ülke sınırları içerisinde dil farklı biçimlerde kullanılabilir. Bu farklılık konuşma dili ile
yazı dilinde görülür. Konuşma dili de lehçe, şive ve ağız gibi bölümlere ayrrılır.
TEST I
1. Duygu, düşünce ve isteklerin karşı tarafa iletilmesine ne ad verilir?
A) İleti
B) Alıcı
C) İletişim
D) Gönderi
2. Aşağıdakilerden hangisi iletişimin ögelerinden biri değildir?
A) Kaynak (kişi)
B) Gezi
C) İleti
D) Kullanılan araç
3. Aşağıdakilerden hangisi en etkin iletişim aracıdır?
A) Dil
B) Trafik işaretleri
C) Plan
D) Flama
4. Bir toplumun maddi ve manevi alanda ortaya koyduğu tüm eserlere ne ad verilir?
A) Dil
B) Kültür
C) Gelenek-görenek
D) Din
5. Aşağıdakilerden hangisi dildeki sözcüklerin kökleri, ekleri ve yapısını inceleyen
bilim dalıdır?
A) Ses bilgisi
B) Köken bilgisi
C) Biçim bilgisi
D) Anlam bilgisi
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder